Συνεντεύξη του Δημήτρη Κουτσοκώστα στον Λεωνίδα Λιάμη
Σταδιακή µετατόπιση σε δυναµικές καλλιέργειες και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών µε διαλειτουργικό τρόπο, προτείνει ο ∆ηµήτρης Κουτσοκώστας από τα Γιαννιτσά Πέλλας, για να µπορέσει ο εγχώριος πρωτογενής τοµέας να σταθεί µε αξιώσεις στον ευρωπαϊκό και διεθνή ανταγωνισµό. «Έχουµε ένα πολύ γόνιµο µέρος που θα πρέπει να το αξιοποιήσουµε αποτελεσµατικά. Αλλά αυτό δεν µπορεί να γίνει µε παραγωγές όπως το βαµβάκι ή τα σιτηρά, που απαιτούν αυξηµένους πόρους σε γη και νερό. Είναι ασύµφορο και έχει ηµεροµηνία λήξης», σηµειώνει ο 35χρονος αγρότης. Μαζί µε τα αδέλφια του, Θεοχάρη και Γιώργο, τα τελευταία περίπου 15 χρόνια «τρέχουν» µε επιτυχία µια εκµετάλλευση που σήµερα εκτείνεται σε περίπου 2.000 στρέµµατα.
Ξεφυλλίστε και κατεβάστε σε υψηλή ανάλυση το τεύχος 9 Φυτοπροστασία & Θρέψη
Την εκµετάλλευση την ξεκινήσατε εσείς ή την παραλάβατε από προηγούµενες γενιές;
Είµαστε δεύτερη γενιά αγρότες. Τις βάσεις έβαλε ο πατέρας µας, ο οποίος δούλευε σε εργοστάσιο και καλλιεργούσε λίγα στρέµµατα. Αντιλήφθηκε όµως ότι µπορεί να εξελίξει την καλλιέργεια και επειδή υπήρχε και διάδοχη κατάσταση, παραιτήθηκε από τη δουλειά του και συνέχισε να επενδύει στον αγροτικό τοµέα. Κι εµείς ξέροντας ότι θα ακολουθήσουµε το αγροτικό επάγγελµα, ο Θεοχάρης, ο µεγαλύτερος, σπούδασε στο ΤΕΙ Σίνδου Μάρκετινγκ και εγώ πήρα πτυχίο ως Τεχνικός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, ενώ ερχόµασταν και δουλεύαµε κανονικά στα χωράφια. Οι γνώσεις που αποκτήσαµε βέβαια µας έχουν βοηθήσει στη δουλειά.
Πότε πήρατε την σκυτάλη της εκµετάλλευσης;
Αυτό έγινε το 2009 – 2010. Τότε η εκµετάλλευση ήταν γύρω στα 500 – 600 στρέµµατα και είχε βαµβάκια, καλαµπόκια, βιοµηχανική ντοµάτα και λίγα ροδάκινα. Γίναµε Νέοι Αγρότες, κάναµε Σχέδια Βελτίωσης, αγοράσαµε εξοπλισµό και χτίσαµε εγκαταστάσεις.
Πού έχετε φτάσει σήµερα;
Είµαστε πλέον στα 2.000 στρέµµατα. Ο Γιώργος έχει την ευθύνη στα δενδρώδη, που είναι γύρω στα 120 στρέµµατα µε συµπύρηνα και επιτραπέζια ροδάκινα και νεκταρίνια, αχλάδια και λίγα σταφύλια, ενώ εγώ κι ο Θεοχάρης ασχολούµαστε µε τα υπόλοιπα, βαµβάκια, σιτηρά, καλαµπόκια και το βιοµηχανικό φασολάκι.
Από τις καλλιέργειες που αναπτύσσετε, είναι κάποιες που θεωρούνται «άγκυρες»;
Τη µερίδα του λέοντος έχει το βαµβάκι, καλύπτοντας σχεδόν το 60% του συνόλου των εκτάσεών µας. Λόγω της φύσης του και της συνδεδεµένης επιδότησης, το βαµβάκι παρέχει µια σιγουριά και µπορείς να βασιστείς να πας σε µεγάλη καλλιέργεια. Το βιοµηχανικό φασολάκι, αντιθέτως, είναι ευαίσθητο, εξαρτάται από την παραµικρή αλλαγή του καιρού και έχει και υψηλό κόστος παραγωγής. Βέβαια κάθε χρόνο δοκιµάζουµε νέες τεχνικές, νέες ποικιλίες σε συνεργασία µε τους γεωπόνους µας και µε τα εργοστάσια που συνεργαζόµαστε. Κάνουµε πολλούς πειραµατισµούς.
∆ώσε µας ένα παράδειγµα…
Το πιο πρόσφατο που µπορώ να πω είναι ότι στα σιτηρά φέτος δεν έχω µπει καθόλου µε τρακτέρ µέσα στο χωράφι. ∆οκιµάζουµε να γίνονται όλα µε drone. Ψεκάζουµε και λιπαίνουµε µε drone, ακόµη και ηµέρες που οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες, όπως το χειµώνα, ενώ έτσι δεν κάνουµε και ζηµιά στην καλλιέργεια.
Είναι αποτελεσµατικό;
Τα αποτελέσµατα µε τη χρήση του drone είναι αν όχι καλύτερα, εξίσου καλά µε εκείνα στον παραδοσιακό τρόπο. ∆οκιµάζουµε επίσης πολλές νέες ποικιλίες σε όλες µας παραγωγές και δουλεύουµε και µε στάγδην άρδευση, κάτι που µας δίνει πολλές δυνατότητες.
Ως προς την εξοικονόµηση νερού;
Και στην εξοικονόµηση νερού και στη λίπανση και στην εξοικονόµηση χρόνου, ενώ ο ψεκασµός µπορεί να γίνεται απολύτως στοχευµένα. Βγάζω σχέδιο πτήσης του drone και πάει να ψεκάσει σε όποιο σηµείο το στείλω και µάλιστα µε µεταβλητή δόση, ανάλογα µε τις ανάγκες. Οπότε το όφελος φαίνεται άµεσα στην τσέπη µας και στο περιβάλλον. Πλήρη εικόνα θα έχουµε όταν ολοκληρωθεί η συγκοµιδή.
Είναι η ψηφιακή εποχή το κλειδί για το αύριο;
Πρέπει να βασιστούµε και να επενδύσουµε στην τεχνολογία, αλλά να το κάνουµε σωστά. Ένα λάθος που το κάναµε κι εµείς είναι ότι όταν αγοράζουµε ένα τεχνολογικό εξάρτηµα, είχαµε την εντύπωση ότι θα µας κάνει µια µόνο δουλειά. ∆εν είναι έτσι. Όταν επενδύουµε σε νέες τεχνολογίες πρέπει να αυτές συνδέονται µε τα υπόλοιπα µηχανήµατα και να κάνουν δουλειές µαζί.
∆ιαλειτουργικότητα…
Έτσι ακριβώς. ∆εν παίρνεις ένα GPS και έναν αυτόµατο πιλότο για τη σπορά µόνο. Πρέπει να το χρησιµοποιήσεις κάθε φορά που µπαίνεις µε το τρακτέρ στην καλλιέργεια. Είτε είναι ψεκασµός, είτε λίπανση, είτε µηχανική ζιζανιοκτονία, είτε όργωµα. Εµείς πλέον έχουµε φτάσει σε σηµείο όλα µας τα τρακτέρ να δουλεύουνε µε GPS και να ακολουθούν τα ίδια πατήµατα, όποιος από µας και να ανέβει.
Στο κοµµάτι της έξυπνης γεωργίας λένε ότι όλη η δουλειά γίνεται πριν ανέβεις στο τρακτέρ. Το συµµερίζεσαι αυτό;
Συµφωνώ και επαυξάνω. Από πριν έχουµε χαρτογραφήσει όλα µας τα χωράφια και κάθε εµπόδιο που µπορεί να υπάρχει. Οπότε δουλεύουµε απρόσκοπτα και µε ασφάλεια νύχτα-µέρα και έτσι είµαστε σε θέση να ολοκληρώσουµε πιο άνετα µια εργασία και προλάβουµε και µια βροχή ή κάτι άλλο σε σχέση µε τον καιρό.
Εκτός από τη διαλειτουργικότητα, τι άλλα κριτήρια θέτετε για ένα νέο µηχάνηµα;
Οι αγρότες έχουµε αντίπαλο τον καιρό. Αν χρειαστούµε ένα ανταλλακτικό πρέπει να το έχουµε άµεσα. Γι’ αυτό επιλέγουµε σοβαρούς συνεργάτες µε καλή εξυπηρέτηση µετά την πώληση και δεν κοιτάµε µόνο το πόσο ακριβό είναι ένα µηχάνηµα.
Για τις επενδύσεις σας χρησιµοποιείτε τα προγράµµατα;
∆εν γίνεται χωρίς προγράµµατα να κάνεις µια σοβαρή επένδυση στη γεωργία. Το πρόγραµµα που τρέχουµε αυτή τη στιγµή είναι το Ύδωρ. Επενδύουµε στον επανεξοπλισµό των γεωτρήσεών µας, µε τελευταίας τεχνολογίας συστήµατα inverter στα φωτοβολταϊκά, για να καλύπτεται το κόστος του ποτίσµατος µε τον συµψηφισµό ενέργειας. Σκοπεύουµε επίσης να αγοράσουµε και µετεωρολογικούς σταθµούς.
Η παρέµβαση στο κόστος παραγωγής είναι άλλωστε ο µόνος τρόπος για να ενισχύσει ο παραγωγός το εισόδηµά του…
Έτσι ακριβώς. Και, για να τα λέµε όλα, µερικές φορές µπορεί να µην αξίζει να βγάλεις δύο τόνους το στρέµµα καλαµπόκι, γιατί µε χαµηλότερη παραγωγή και λιγότερο κόπο µπορεί να βγάλεις περισσότερα χρήµατα. Εκεί πρέπει να εστιάσουµε. Στο εξωτερικό ο κόσµος έτσι δουλεύει, δεν κάνει άσκοπες εργασίες.
Πώς ενηµερώνεστε για τις εξελίξεις;
Σίγουρα προσπαθούµε να µαθαίνουµε πώς δουλεύουν στο εξωτερικό, γιατί λίγο πολύ ό,τι γίνεται στην Αµερική ή στην Ευρώπη, ξέρουµε ότι σε λίγα χρόνια έρχεται και στα µέρη µας. Πάµε σε εκθέσεις αλλά και µέσα από το internet βλέπουµε πού οδηγούν οι εξελίξεις.
Στον πρωτογενή τοµέα θα πρέπει να σκέφτεσαι και έξω από το «κουτί»;
Οπωσδήποτε. Κοίταξε να δεις, λίγο πολύ νοµίζω ότι για το κοµµάτι της παραγωγής οι κατευθύνσεις είναι συγκεκριµένες. ∆εν µπορούµε να κάνουµε µεγάλες διαφοροποιήσεις. Στην εµπορία όµως νοµίζω πως µπορούµε να µπορούν να γίνουν πολλά. Σήµερα δυστυχώς πολλά χρήµατα που θα έπρεπε να πηγαίνουν στους αγρότες, χάνονται στους µεσάζοντες.
Ποια είναι η πρόταση που θεωρείς εσύ ότι θα µπορούσε να δουλέψει;
Αυτό που κάνουµε εµείς ουσιαστικά είναι δεν είναι κάτι καινοτόµο. Αποθηκεύουµε στις εγκαταστάσεις µας τα σιτάρια, τα καλαµπόκια και τα βαµβάκια και τα πουλάµε όταν είναι συµφέρουσα η τιµή. Σίγουρα πολλοί που αποθήκευσαν ένα προϊόν και χάσανε, ίσως απογοητεύτηκαν. Είναι λάθος όµως να κρίνεις µε µία χρονιά. Πρέπει να το δεις σε βάθος χρόνου. Από τη µακρά εµπειρία µας σε διαβεβαιώ ότι είναι ο µόνος τρόπος για να αυξήσει ο παραγωγός τα εισοδήµατά του.
Χρειάζονται επενδύσεις και σε υποδοµές.
Υπάρχουν προγράµµατα που µπορούν να αξιοποιηθούν. Και εµείς έχουµε στα σχέδιά µας να φτιάξουµε ψυκτικούς θαλάµους για τα φρούτα µας και θα ανοίξουν και άλλες πόρτες, απευθείας από εµάς στο λιανεµπόριο. Πρέπει επίσης να φτιάξουµε κάποια σιλό για να αποθηκεύουµε τα δηµητριακά µας, τα οποία αυτή τη στιγµή µπαίνουν σε αποθήκες και αυτό σηµαίνει ρίσκο για τη διατήρηση της ποιότητάς τους για µεγάλο διάστηµα.
Μεταξύ απευθείας εµπορίας και συµβολαιακής συνεργασίας, τι είναι καλύτερο για τον παραγωγό;
Και το ένα κοµµάτι και το άλλο, έχει πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα. Σε µια συµβολαιακή συνεργασία έχεις το κεφάλι σου ήσυχο για το τι θα γίνει µετά από λίγες µέρες το προϊόν σου. Όσον αφορά στην απευθείας εµπορία, εκεί έχεις έξτρα άγχος και κόπο.
Ίσως µεγαλύτερο ρίσκο, αλλά και µεγαλύτερη επιβράβευση στο τέλος;
Αν µιλάµε για βιοµηχανικά προϊόντα, όπως το βαµβάκι ή το καλαµπόκι, δεν είναι και τόσο µεγάλη επιβράβευση. Σίγουρα µεγαλύτερη από το να το διαθέσεις σε µεσάζοντα. Όµως στο κοµµάτι των φρούτων, το περιθώριο του κέρδους µεγαλώνει.
Μια και αναφερθήκαµε στα φρούτα. Πώς είναι η συνεργασία µε τις βιοµηχανίες µεταποίησης; ∆ιότι ειδικά στο συµπύρηνο βλέπουµε κάθε χρόνο µια δυσαρέσκεια στις τάξεις των παραγωγών.
∆εν µπορώ να ρίξω την ευθύνη µόνο στις βιοµηχανίες. ∆ιότι όταν έχουµε ανεξέλεγκτη φύτευση, χωρίς προγραµµατισµό, ε, και αυτοί τι θα κάνουν. Λειτουργεί ο νόµος της αγοράς. Όσο για την τιµή, πρέπει κάτι να κάνει το κράτος. ∆εν λέω να παρέµβει στον προσδιορισµό της, αλλά δεν µπορεί µε τη δικαιολογία της ελεύθερης αγοράς να δηµιουργούνται συνθήκες που παραπέµπουν σε καρτέλ. Γιατί αυτό γίνεται διαχρονικά στα συµπύρηνα ροδάκινα.
Και πώς λύνεται το πρόβληµα;
Θα πρέπει να υπάρξει ένας προγραµµατισµός από το υπουργείο για το ποιες περιοχές µπορούν να καλλιεργήσουν τι και σε πόσα στρέµµατα. Να γίνουν ζώνες καλλιέργειας και να µην υπάρχει αυτό το ανεξέλεγκτο. Βλέπουµε επίσης πολλούς παραγωγούς, που είναι ετεροεπαγγελµατίες, και θεωρώ δηµιουργούν κι αυτοί πρόβληµα στον επαγγελµατία αγρότη.
Με τα εργατικά χέρια τι ισχύει στην περιοχή σας;
Το εργατικό χέρι είναι το πιο πολύτιµο «µηχάνηµα», αλλά δυστυχώς απουσιάζει από τα χωράφια. ∆εν ξέρω τι µπορεί ακριβώς να γίνει. ∆ιακρατικές συµφωνίες µε Τρίτες χώρες;
Με την τροπή που παίρνουν τα πράγµατα τι βλέπεις ως προς τη δοµή των ελληνικών εκµεταλλεύσεων τα επόµενα χρόνια;
Τα τελευταία 15 χρόνια που ασχολούµαι µε τη γεωργία έχω δει πολλούς αγρότες να φεύγουν από το επάγγελµα και να έχουν συγκεντρωθεί σε λιγότερους ανθρώπους µεγαλύτερες καλλιέργειες. ∆εν νοµίζω όµως, ότι µπορούµε να συνεχίσουµε σε αυτό το µοτίβο. Γιατί στην Ελλάδα είναι οι εκτάσεις κατακερµατισµένες και δεν µπορούµε να ανταγωνιστούµε επιχειρήσεις του εξωτερικού, χιλιάδων στρεµµάτων.
Οπότε, τι κάνουµε;
Θεωρώ πως πρέπει να πάµε σε πιο δυναµικές καλλιέργειες. Έχουµε ένα πολύ γόνιµο µέρος που πρέπει να το αξιοποιήσουµε στο έπακρο. Αλλά αυτό δεν µπορεί να γίνει µε παραγωγές όπως το βαµβάκι ή τα σιτηρά που απαιτούν µεγάλους πόρους σε γη και νερό. Είναι ασύµφορο κι έχει ηµεροµηνία λήξης. Γι’ αυτό άλλωστε εµείς µεγαλώνουµε κάθε χρόνο την καλλιέργειά µας σε δέντρα και λαχανικά. Σε δυναµικές παραγωγές γιατί νοµίζω πως εκεί είναι το µέλλον.
Τη νέα ΚΑΠ πώς την είδες; Η πρώτη χρονιά εφαρµογής είχε πολλά προβλήµατα…
Αυτό µε τη νέα ΚΑΠ δεν ξέρω πώς να το περιγράψω. Όλοι οι παραγωγοί κοιταζόµαστε µεταξύ µας και δεν ξέρουµε πώς θα προχωρήσει αυτό το πράγµα. Σίγουρα πρέπει να γίνουν αλλαγές και να πάµε σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές, αλλά όχι µε έναν βίαιο τρόπο, που απαιτεί από εµάς πάρα πολλά, χωρίς να καταλαβαίνει τις ανάγκες µας.
Χαµός έγινε και µε τις πληρωµές των επιδοτήσεων…
Το θέµα των επιδοτήσεων εµείς προσπαθούµε να το αφήνουµε έξω από το κοµµάτι της λειτουργίας της εκµετάλλευσης. Να έρχονται και να βοηθούν επικουρικά. Τα έσοδα και τα έξοδα της εκµετάλλευσης δεν τα υπολογίζουµε µε βάση το τι επιδοτήσεις θα πάρουµε.
Πώς βλέπεις την εκµετάλλευσή σας µετά από 3-5 χρόνια. Πού θα θέλατε να είστε;
Τα περίπου 2.000 στρέµµατα που έχουµε αυτή τη στιγµή είναι ένα µέγεθος που µας ταιριάζει και µπορούµε να διαχειριζόµαστε σωστά. Οπότε θα κοιτάξουµε µε αυτό το µέγεθος να πάµε, όπως σου είπα, σε πιο δυναµικές καλλιέργειες.
Η πρόβλεψή σου για την ελληνική γεωργία;
Βλέπουµε πολλά νέα παιδιά που έχουν µπει στο επάγγελµα και αυτό είναι ενθαρρυντικό. Το πιο ελπιδοφόρο, όµως, εκτιµώ πως είναι ότι οι νέοι που έρχονται είναι συνειδητοποιηµένοι, κυρίως παιδιά αγροτικών οικογενειών. ∆ιότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο, να γίνει κανείς σήµερα αγρότης, αν δεν έχει ήδη µία υποτυπώδη υποδοµή. Πιστεύω πως είναι στη σωστή κατεύθυνση τα πράγµατα µε τους νέους αγρότες και ότι θα έρθουν καλύτερες µέρες.
Προσπαθούµε να έχουµε όσο το δυνατόν πιο σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία
Σε ό,τι αφορά τα παρελκόµενα που χρησιµοποιεί στην εκµετάλλευσή του ο ∆ηµήτρης Κουτσοκώστας, σηµειώνει τα εξής: «Προσπαθούµε κι εδώ να έχουµε σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία, όσον αφορά στη λίπανση και στον ψεκασµό. Το τελευταίο απόκτηµά µας είναι ο εξοπλισµός της Αugmenta. Σαρώνει την περιοχή µπροστά από το τρακτέρ και σε πραγµατικό χρόνο µεταβάλλονται οι δόσεις λιπάσµατος που ρίχνουµε. Θα επενδύσουµε επίσης σε σύγχρονες σπαρτικές. Αφού έχουµε εξελίξει το κοµµάτι της µεταβλητής δόσης στα λιπάσµατα και στους ψεκασµούς, που µειώνουν το κόστος, το επόµενο βήµα είναι να πάµε και στη µεταβλητή σπορά. Και σίγουρα θέλω να αλλάξω κάποια τρακτέρ πριν παλαιώσουν και επιβαρύνουν το κόστος παραγωγής».
